Rodzaje lamp oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego

Oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne - podział ze względu na zastosowanie

Oświetlenie awaryjne stosuje się podczas zaniku zasilania opraw oświetlenia ogólnego - podstawowego. Dlatego też oprawy oświetlenia awaryjnego muszą być zasilane z niezależnego źródła zasilania. 

Oświetlenie ewakuacyjne powinno zapewnić bezpieczne wyjście z miejsca pobytu podczas zaniku normalnego zasilania.

Umieszczenie opraw awaryjnych

Oprawy oświetlenia awaryjnego są skonstruowane w taki sposób, aby zapewnić odpowiednią ilość światła w przypadku awarii zasilania. Tabelka poniżej przedstawia przykłady, w jakich miejscach należy zamontować oprawy awaryjne wg rodzajów pomieszczeń. Prawidłowe umiejscowienie opraw awaryjnych zapewnia odpowiednie oświetlenie drogi ewakuacyjnej uwzględniając w tym oświetlenie schodów czy zmianę kierunku ewakuacji. 

Zmiany kierunku ewakuacji	Schody	Stopnie i pochyłości
Oświetlenie awaryjne powinno dobrze oświetlać korytarze i miejsca, w których występują zmiany kierunku drogi ewakuacji. Dzięki odpowiedniemu umiejscowieniu lampy użytkownicy łatwiej identyfikują zmianę kierunku ewakuacji.	Schody i klatki schodowe mogą być miejscem potencjalnego zagrożenia w sytuacjach awaryjnych. Oprawy awaryjne muszą być zamontowane tak, żeby wszystkie stopnie schodów były dobrze widoczne.	W miejscach, gdzie występuje nierówna podłoga, lampa powinna być zamontowana tak, żeby użytkownik uniknął potknięcia o próg, stopień i rozpoznał wszelkie pochyłości.
Punkty pierwszej pomocy i przeciwpożarowe	Drzwi wyjściowe (zewnętrzne i wewnętrzne)	Schody ruchome
Punkty pierwszej pomocy i przeciwpożarowe mogą okazać się kluczowe w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej. Oświetlenie awaryjne powinno podświetlić gaśnicę i wyposażenie pierwszej pomocy, aby mogły one być z łatwością zlokalizowane w razie potrzeby.	Zapewnienie oświetlenia drzwi wyjściowych w sytuacji awaryjnej może mieć istotne znaczenie, jeśli chcemy opuścić budynek, aniżeli zostać uwięzionym w środku. Drzwi powinny być odpowiednio oświetlone, aby wyznaczyć użytkownikowi koniec drogi ewakuacji.	Chociaż ruchome schody nie powinny być częścią drogi ewakuacyjnej, wymagane jest, aby zapewnić oświetlenie także w tym miejscu. Czyniąc schody ruchome widocznymi zwiększamy dodatkowe bezpieczeństwo użytkownikom.

Rodzaje optyki w oprawach awaryjnych

Wyróżniamy rożne rodzaje optyki bądż rozsyłu światła w zależności od zastosowanej soczewki zamontowanej bezpośrednio na diodach LED w oprawach. 

Poniższe schematy ilustrują rozsył światła na przykładzie różnych soczewek w oprawie Lovato N

1. Optyka otwarta - rozsył światła równomierny we wszystkich kierunkach

2. Optyka korytarzowa - do oświetlenia dróg ewkuacyjnych. Światło emitowane jest przede wszystkim w jednym kierunku w dwie strony (wzdłuż drogi ewakuacyjnej)

3. Optyka asymetryczna - światło kierowane w jedną stroną, do stosowania na przykład w pobliżu ściany

Polecane oprawy awaryjne z naszej oferty

Natynkowe Lovato N (LVNO)	Podtynkowe Lovato P (LVPO)	Ścienne Orion LED 7W	Kierunkowe ścienne i sufitowe Ontec S	Kierunkowe zwieszane Ontec AZ	Kierunkowe wbudowywane Ontec PP

Znaki ewakuacyjne - piktogramy

Znaki ewakuacyjne są niezbędnym elementem ochrony przeciwpożarowej. Stosuje się je po to, żeby użytkownicy wiedzieli, co należy zrobić w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej. Niniejszy przewodnik pokazuje, w których miejscach wymagane jest oznakowanie oraz jakiego rodzaju znaki są odpowiednie.

Podświetlanie znaków pokazujących kierunek ewakuacji, lokalizację sprzętu gaśniczego, ekwipunku pierwszej pomocy może uratować życie każdemu użytkownikowi znajdującemu się w sytuacji zagrożenia. Nie jest możliwe, aby określić zapotrzebowanie na oznakowanie bez przeprowadzenia odpowiednich pomiarów i badań obiektu. Muszą być przy tym spełnione określone wymagania prawne:

• znaki powinny być umieszczanie w miejscach, gdzie droga ewakuacji jest nieprzejrzysta, aby wyeliminować wszelkie wątpliwości związane z przebiegiem drogi
• należy stosować znaki zgodne z normą PN EN ISO 7010:2012 EN

Znaki wyjścia ewakuacyjnego mogą być oświetlone przez zewnętrzne źródło światła (obok znaku) lub źródło zintegrowane w oprawie z piktogramem. Wielkości znaków są zależne od odległości, z jakiej powinny być widoczne.

Znaki oświetlone zewnętrznie - muszą być widoczne z odłegłości = 100 x wysokość oznakowania

Znaki oświetlone wewnętrznie - muszą być widoczne z odłegłości = 200 x wysokość oznakowania

Ogólnie z wyjątkiem szczególnych lokalnych zasad międzynarodowy standard podaje, że wymagane są następujące wartości natężenia światła (w luksach):

• 0,5 lux oświetlenie antypaniczne
• 1 lux na środku drogi ewakuacyjnej, na obszarze obejumącym przy najmniej połowę szerokości drogi
• 15 luksów w strefach wysokiego ryzyka

Każdy zestaw oświetlenia awaryjnego składa się z inwertera / konwertera podłączonego do sterownika lub statecznika elektronicznego, co gwarantuje prawidłowe funkcjonowanie baterii oraz całego systemu. Diody sygnalizacyjne LED w oprawach mają zasadniczo dwie funkcje: sygnalizacji obecności napięcia w sieci oraz wskazanie stanu naładowania baterii / akumulatora. Oczywiście, lampy oświetlenia awaryjnego podlegają nieuchronnemu starzeniu. Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania ich obejmuje regularne kontrole i konserwację.

Recepcja / izba przyjęć

Obszar ten jest jednym z najważniejszych pomieszczeń w budynku. Wszystkie osoby, które wchodzą do budynku przechodzą przez recepcję. To pomieszczenie powinno być kluczowym punktem informacyjnym o zasadach bezpieczeństwa. Szczególnie dla odwiedzających.

Klatki schodowe i podesty

Klatki schodowe są ważną częścią drogi ewakuacyjnej w sytuacji awaryjnej. Głównym zagrożeniem związanym z tym miejscem może być: zablokowanie drogi śmieciami, skrzynkami, meblami, złe oznakowanie oraz niedostateczne oświetlenie po zaniku zasilania. Ludzie często używają tego miejsca do palenia papierosów. 

Korytarze 

Korytarz stanowi część głównej drogi bezpieczeństwa w sytuacji awaryjnej. Główne zagrożenia związane z tym miejscem to: zablokowanie drogi śmieciami, skrzyniami, meblami, otwarte drzwi przeciwpożarowe i słabe oznaczenie drogi ucieczki.

Pomieszczenia biurowe

Zagrożenie specyficzne dla tego miejsca to m.in. przeciążona instalacja elektryczna, otwarte drzwi przeciwpożarowe, pożar pojemnika na śmieci czy zablokowane wyjście.

Magazyny i hale przemysłowe

Są to zazwyczaj obszary wysokiego ryzyka. Praca w fabrykach wiąże się często z wydzielaniem dużej ilości ciepła i używaniem materiałów łatwopalnych. Odpowiednia komunikacja oraz zarządzanie tymi procesami ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa.

Labolatoria / pracownie naukowe

Prace badawcze dotyczą związków chemicznych, substancji łatwopalnych, radioaktywnych, które mogą wydzielać duże ilości ciepła. Istotne jest odpowiednie oznaczenie tych substancji oraz sprecyzowanie, kto może przebywać w tym pomieszczeniu.

Kuchnie i lokale gastronomiczne

Zarówno płomień kuchenki jak i stosowane oleje spożywcze mogą stanowić potencjalne źródło zagrożenia pożarowego. Odpowiednie oznakowanie sprzętu przeciwpożarowego i drogi ewakuacji jest niezbędne oraz istotne dla bezpieczeństwa użytkownika.

Sypialnia

Wiele pożarów wybucha nocą. Oznakowanie w tym miejscu powinno wpływać na odpowiednie, bezpieczne zachowanie. Oznakowanie "zakaz palenia" powinno być dobrze widoczne.

Aktualne wzory piktogramów obowiązujące w naszym kraju są określone przez normę PN EN ISO 7010:2012 EN

Testowanie opraw awaryjnych

Utrzymanie w sprawności opraw oświetlenia awaryjnego jest bardzo istotne. Musimy mieć pewność, że lampa faktycznie zadziała, kiedy będzie niezbędna i że bateria jest w stanie podtrzymać zasilanie oprawy przez czas określony w specyfikacji oraz wymagany normami. Osoba zajmująca się konserwacją lamp powinna przeprowadzać okresowe kontrole sprzętu i udokumentować stan instalacji oświetlenia awaryjnego w odpowiednim dzienniku. 

Miesięcznie

Odłączyć zasilacz sieciowy od testowanej oprawy. Często w lampach jest specjalny przełącznik lub przycisk umożliwiający testowanie oprawy w trybie awaryjnym bez konieczności odłączania zasilania - tzw. przycisk testu (PT). Należy zanotować oraz niezwłocznie naprawić wszelkie usterki oraz udokumentować w dzienniku raport z testowania.

Rocznie

Odłączyć zasilacz sieciowy od urządzenia. Pozostawić lampy w takim stanie na czas określony w specyfikacji (np. na 3 godziny). Oświetlenie powinno pracować przez cały ten czas. Jeśli światło zgaśnie wcześniej, należy wymienić akumulator. Rodzaj akumulatora i jego parametry powinny być widoczne na etykiecie znamionowej.

Jeśli chodzi o czas pracy baterii to:

• 1h - odpowiada pojemności baterii 1500mAh = 1,5 Ah
• 2h - odpowiada pojemności baterii 2500mAh = 2,5 Ah
• 3h - odpowiada pojemności baterii 4000mAh = 4,0 Ah

Kliknij tutaj, aby sprawdzić naszą ofertę akumulatorów.

Ze względu na ilości ogniw i sposób ich łączenia stosuje różne typy pakietowania:

Typ PAO - (Ni-Cd, Ni-MH; 3,6-8,4V) bateria pakietowana szeregowo, może być wyposażona w obejmy	Typ PAS – (Ni-Cd, Ni-MH; 3,6-8,4V) bateria pakietowana szeregowo, bez obejmy	Typ PAR – (Ni-Cd, Ni-MH; 3,6-8,4V Li-Ion; 3,7V LiFePO4; 3,2V) bateria pakietowana równolegle	Typ PAP – (Ni-Cd, Ni-MH; 3,6V) 2 ogniwa położone równolegle i trzecie ogniwo na nich
Typ PAK – (Ni-Cd, Ni-MH; 6,0V) 3 ogniwa położone równolegle i dwa ogniwa leżą na nich	Typ PAC – (Ni-Cd, Ni-MH; 4,8V) 4 ogniwa ułożone w kształcie prostopadłościanu	Typ PAD – (Ni-Cd, Ni-MH; 8,4V) podwójny prostopadłościan, ułożony z 7 ogniw	Typ PAJ – (Li-Ion; 3,7V LiFePO4; 6,4V)
Typ PAE – (Ni-Cd, Ni-MH; 7,2V)	Typ PAL – (Ni-Cd, Ni-MH; 4,8V; 7,2V)	Typ PAT – (Ni-Cd, Ni-MH; 12,0V)	Typ PAB – (Ni-Cd, Ni-MH; 3,6V; 6,0V; 8,4V)
	Typ PAN – (Ni-Cd, Ni-MH; 3,6V; 6,0V; 8,4V)	Typ PAW – (Ni-MH; 4,8V)

Wykonania

Standard lub test ręczny

Oprawy oraz moduły w wersji standard nie posiadają wbudowanej funkcji testującej oświetlenia awaryjnego lub mają funkcję tzw. testu ręcznego. Jest to najprostsze i najtańsze rozwiązanie stosowane w oświetleniu awaryjnym. Z tego względu jest ono najczęściej używane na potrzeby niewielkich lokali (np. gastronomicznych) i z reguły nie jest brane pod uwagę przy dużych inwestycjach. Ręczne testowanie opraw wiążę się jednocześnie z większym nakładem pracy zwłaszcza przy corocznym sprawdzaniu czasu świecenia. To rozwiązanie stosuje się w ilościach najwyżej kilkunastu szt.

Przykładowe oprawy:

Autotest

Autotest to automatyczno-autonomiczne testowanie stanu technicznego opraw oraz modułów awaryjnych. Nie są potrzebne żadne dodatkowe urządzenia, ani czynności serwisanta, żeby wykonać test określony normami PN-EN 50172. Funkcja ta zapewnia utrzymanie w pełnej sprawności technicznej oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego po przez systematyczną kontrolę i pomiar czasu świecenia po przejściu w tryb awaryjny. Wykonanie rutynowych testów sprowadza się do wzrokowego sprawdzenia stanu oprawy. Do tego celu służy specjalna dioda, która w zależności od stanu świeci się na zielono lub na czerwono. Nie musimy pamiętać o comiesięcznym naciskaniu przycisku testu czy odłączaniu zasilania.

Rodzaje testów:

Test A wyzwalany jest automatycznie co 30 dni. Podczas wykonywania testu A sprawdzane są następujące parametry:

Wymuszenie pracy awaryjnej oprawy na czas 5 minut
Kontrola prądu rozładowania pakietu akumulatorów
Kontrola napięcia pakietu akumulatorów

Test B wyzwalany jest automatycznie co 360 dni. Podczas wykonywania testu B sprawdzane są nastepujące parametry:

Wymuszenie pracy awaryjnej oprawy na czas zadeklarowany dla danej oprawy (1, 2, 3 h)
Kontrola prądu rozładowania pakietu akumulatorów
Kontrola napięcia pakietu akumulatorów
W przypadku zaniku napięcia sieciowego podczas wykonywania testu A lub B układ pozostaje w stanie awaryjnego zasilania oświetlenia.
Sygnalizacja wykonywania testu jest kontynuowana. Po przywróceniu napięcia zasilania 230V AC układ nadal pozostaje w trybie oświetlenia awaryjnego, aż do przepracowania pełnego cyklu pracy odpowiednio dla testu A lub B.

Jedyną niedogodnością związaną ze stosowaniem funkcji Autotest jest konieczność regularnej kontroli wzrokowej kontrolek LED sygnalizujących ewentualną usterkę. Dlatego też oprawy takie nie powinny być stosowane w obiektach zbyt dużych, gdzie obsługa techniczna nie jest w stanie na bieżąco kontrolować ich stanu. W takim przypadku najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie systemu oświetlenia awaryjnego z monitoringiem i adresowaniem opraw.

Przykładowe oprawy:

Centralna bateria

Jest to system centralnego zasilania, charakteryzujący się tym, że wszystkie oprawy awaryjne zasilane są z jednego, zewnętrznego źródła zasilania. Jest to rozwiązanie przystosowane do pracy z napięciem wejściowym 230VAC / 3x230VAC. Obecnie, kiedy mamy doczynienia z energooszczędnymi lampami LED, rozwiązanie to jest bardziej opłacalne. Zasilanie oprawy o mocy rzędu 3-5W nie wymaga tak dużych i pojemnych baterii, jak to miało miejsce w przypadku rozwiązań na źródła świetlówkowe.

Przykładowe rozwiązanie:

Dobór modułów awaryjnych do opraw

Dobór modułu awaryjnego do oprawy należy powierzyć osobie mającej odpowiednią wiedzę w tym zakresie. Należy się przy tym kierować m.in. wielkością modułu (żeby mieścił się w obudowie oprawy) i parametrami technicznymi jak moc wyjściowa, napięcie, pojemność baterii. Taki montaż modułu przeprowadzany jest w fabryce danego producenta, który jednocześnie dba o to, aby gotowe oprawy miały certyfikat CNBOP. Na przykładzie modułów zasilania awaryjnego TQ firmy PXF Lighting przedstawiamy kilka przykładowych zestawów rozwiązań:

Atesty CNBOP

Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej - Państwowy Instytut Badawczy to jednostka naukowa, której misją jest działalność na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego Państwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej, zarządzania kryzysowego, ochrony ludności i obrony cywilnej.

Oprawy awaryjne i ewakuacyjne, tak jak inne wyroby służące do ochrony przeciwpożarowej muszą posiadać odpowiednie certyfikaty podpisane przez CNBOP-PIB. Jeśli nie mamy tego certyfikatu, osoba uprawniona do kontroli (przeważnie jest to Strażak) nie odbierze i nie podpisze odbioru instalacji awaryjnej w danym obiekcie. Renomowani producenci oświetlenia awaryjnego, jak Awex, Hybryd, TM Technologie, Intelight oznaczają swoje wyroby logotypem tej instytucji. Jeśli chcemy uawaryjnić oprawę (czyli np. przerobić zwykłą oprawę rastrową na wersję awaryjną), powinniśmy takie zlecenie kierować do producenta, który zapewni nam jednocześnie wydanie certyfikatu na cały zestaw (oprawę + moduł awaryjny).

Jednostka Certyfikująca CNBOP-PIB prowadzi działalność w następującym zakresie:

• dopuszczania wyrobów do użytkowania w ochronie przeciwpożarowej,
• oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych,
• certyfikacji obowiązkowej (krajowej) wyrobów budowlanych – „na znak budowlany”,
• dobrowolnej certyfikacji wyrobów służących do ochrony przeciwpożarowej

Wydanie świadectwa dopuszczenia danego wyrobu jest przeprowadzane przez CNBOP w kilku krodach:

1. Wstępna formalna ocena wniosku o wydanie dopuszczenia, dokonanie identyfikacji producenta wyrobu oraz rejestracja wniosku
2. Pobranie i przeprowadzenie badań próbki wyrobu przez jednostkę dopuszczającą
3. Analiza wyników badań dostarczonych przez Wnioskodawcę
4. Ocena warunków techniczno-organizacyjnych producenta (WTO)
5. Analiza dokumentacji wyrobu
6. Wydanie dopuszczenia
7. Kontrola dopuszczenia

Na każdym certyfikacie jest oznakonanie świadectwa odpowiednie numerem w postaci: świadectwo dopuszczenia / znak jednostki dopuszczającej oraz nr świadectwa dopuszczenia. Numer świadectwa zapisany jest w postaci: xxxx/yyyy (gdzie: xxxx – kolejny numer dopuszczenia, yyyy – rok, w którym wydano dopuszczenie). Przykład poniżej.

Praktycznie wszystkie oprawy oświetlenia awaryjnego w naszej  ofercie posiadają atest CNBOP. Skany dokumentów z atestami są widoczne na karcie wybranego produktu.